میکروپیپت ها فقط ابزارهای خوش دست و زیبا برای اتصال به سرسمپلر نیستند، بلکه برای اندازه گیری و توزیع دقیق مایعات ضروری هستند. میکروپپیت شما را قادر می‌سازد تا آزمایش‌های خود را به دقت انجام داده و آنها را تکرار و نتایج خود را تأیید کنید، مقایسه‌های مهم بین پروژه ای انجام دهید و نتایج یافته های خود را با اطمینان بالاتر منتشر کرده و یا در مسیر تحقیقات بیشتر قرار دهید. اما در استفاده از میکروپیپت، تعدادی تله بر سر راه شما وجود دارد که می تواند منجر به خطا شود. این تله ها فقط مبتدیان را به دام نمی اندازند! بلکه حتی کارشناسان آزمایشگاه نیز ممکن است در این تله ها گیر کنند. بنابراین لازم است هر از چندگاهی بازبینی هایی را انجام دهند تا از اعمال خطا های عمده حجمی به دلیل تکنیک‌های ضعیف یا ناسازگار پیپتینگ اجتناب کنند. اگر شما هم تمایل دارید تا در این تله ها گیر نیفتید در این مقاله با ما همراه باشید. در این مقاله 5 خطای اصلی پیپتینگ معرفی شده است. سعی کنید در آزمایشات بعدی خود این خطاها را در نظر بگیرید!
عدم محاسبه ویسکوزیته نمونه
به عنوان مثال، نمونه ای را در نظر بگیرید که حاوی مولکول های بزرگ و چسبنده مانند گلوکز است. نمونه به سطح درونی سرسمپلر می چسبد و در هنگام ریختن، به آرامی حرکت می کند. نمونه‌هایی که کمتر ویسکوز بوده و فرار تر هستند، مانند اتانول، هم سریعتر حرکت می‌کنند و تمایل به تبخیر دارند. در هر دو مورد باید ویژگی های فیزیکی نمونه را در نظر بگیرید، زیرا حجم ریخته شده با حجم تنظیم شده برابر نخواهد بود. برای از بین بردن این اختلاف، از سرسمپلرهایی که قدرت چسبندگی بسیار کم دارند استفاده کنید، میکروپیپت را تنظیم کنید، یا برای کمک به حفظ دقت، علامت‌گذاری خاص حجمی را انجام دهید. برای آشنایی بیشتر با چالش ها و راهکاری کار با محلول های ویسکوز اینجا کلیک کنید.
توزیع سریع محلول و نمونه
در نگاه اول، الیکوت نمونه های با حجم زیاد در تیوب های یکبار مصرف، و یا ریختن یک حجم مشخص از محلول بصورت متوالی در یک تست آزمایشگاهی، کار سریع و آسانی به نظر می رسد. حجم اندازه گیری شده تنظیم می شود و شما فقط با یک سرسمپلر ( یا یک مجموعه سرسمپلر در میکروپیپت های چندکاناله)، نمونه یا مخلوط کار می کنید. اما در هنگام پیپت کردن با سرعت بالا، دقت کنید: بسته به حجم مورد نظر، اندازه لوله و ظرف و جایی از لوله و ظرف که مایع در آن ریخته می‌شود (مثلاً در دیواره بالایی یا در پایین لوله و ظرف) ممکن است بدلیل سرعت بالا، مقداری از نمونه خود را در نتیجه پاشش نمونه از دست بدهید. یا ممکن است نمونه به دیواره بالایی لوله و ظرف چسبیده و وارد مخلوط واکنش نشود. آسپیراسیون آهسته و یکنواخت، عملکرد آسپیراسیون و دیسپنس بدون حباب هوا و بدون پاشش نمونه و در نتیجه نتایج سازگار و قابل تکرار را تضمین می کند.
آلودگی بین نمونه ای
شما ممکن است انواع مختلفی از تست ها را انجام دهید که در آن، یک واکنش متشکل از چندین معرف و نمونه بوده و همگی روی میز آزمایشگاهی قرار دارند. هنگامی که شما از یک سرسمپلر برای کشیدن و ریختن یک نمونه خاص استفاده می‌کنید و سپس بصورت غیرعمدی بلافاصله نمونه دیگری را بدون تعویض سرسمپلر برمی دارید، می‌توانید باعث ایجاد آلودگی در نمونه دوم شوید. اگر این خطا فوراً تشخیص داده نشود، تشخیص دقیق آن در مراحل بعدی می تواند دشوار باشد، زیرا بر نتایج سنجش های پایین دست تأثیر می گذارد. تعویض سرسمپلر نسبتاً ارزان و ساده است، با این حال انجام مجدد کامل آزمایشات سخت و هزینه بر است. برای اجتناب از اینکار، دقت و تمرین کافی را داشته باشید. تعویض سرسمپلر و برداشتن سرسمپلر جدید را قبل از برداشتن هر معرف یا نمونه جدید، به عنوان یک تمرین استاندارد و لازم در نظر بگیرید!
تمیز نکردن منظم میکروپیپت
وقتی مایع وارد سیلندر میکروپیپت می شود، همه ما میدانیم که باید چه اقدامی انجام دهیم: برای اینکار میکروپپیت را باز کرده و تمیز می کنیم تا از تبدیل شدن پیپت به منبع آلودگی جلوگیری کنیم. اما در مورد میکروپیپت هایی که بین کاربران مختلف جابجا می شوند و ممکن است منشا آلودگی باشند چطور؟ استفاده زیاد از میکروپپیت باعث می شود قطعات سریعتر فرسوده شوند و در نتیجه میزان دقت اندازه گیری نمونه های مایع کاهش یابد و یا آلودگی از یک پروژه به پروژه بعدی منتقل شود. تعمیر میکروپیپت ممکن است به اندازه تعویض اورینگ ساده باشد، اما از بین بردن آلودگی یک رویکرد پیشگیرانه است.
یک عادت خوب این است که هر صبح کاری، میکروپیپت خود را با محلول تمیزکننده یا ضدعفونی‌کننده پاک کنید. برخی از آزمایشگاه‌ها یک مجموعه میکروپیپت برای استفاده «عمومی» و مجموعه دیگری را برای استفاده‌های خاص پروژه ای (مانند میکروپپیت های مخصوص استفاده برای مقاصد RNAse free) دارند. اما اگر این کار در آزمایشگاه شما انجام نمی شود، می توانید با پوشیدن یک جفت دستکش تازه و تمیز قبل از برداشتن میکروپیپت و سپس پاک کردن آن در ابتدای هر پروژه، خطر آلودگی را از بین ببرید! همچنین، با مدیر آزمایشگاه یا پروژه خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که میکروپیپت‌ها سالی دوبار سرویس می‌شوند و نتایج حاصل از آنها دقیق و قابل اعتماد هستند.
عدم استراحت در پایان یک فرآیند پیپتینگ
فرقی نمی کند در یک زمان، روی تعداد انگشت شماری نمونه کار کنید، یا روی صدها نمونه، در هر صورت پیپت کردن یکی از تکراری ترین کارهایی است که به صورت دستی در آزمایشگاه انجام می شود. برخی از کاربران از اول تا آخر پروژه و بصورت یک سره، عمل پیپتینگ را انجام می دهند. برخی دیگر از کاربران برای کاهش میزان فشار بر انگشتان و دستها، جلوگیری از خستگی و خطاهای ناشی از آن، پپیتینگ را بصورت نوبتی با هر دو دست خود انجام می دهند. اینکار باعث اعمال فشار متفاوت توسط دست راست و چپ بر روی دکمه حجم برداری میکروپیپت می شود. هر دو مورد ذکر شده منجر به اندازه گیری های بسیار متغیر در طول تست می شود.
برای بهتر شدن نتایج، در همه پروژه های خود تنها از یک دست خود استفاده کنید و به دنبال نقاط زمانی مناسب برای توقف و استراحت باشید. سپس با وقفه های کوتاه و مکرر، لحظاتی را مکث و استراحت کنید. اینکار به حفظ تکنیک های صحیح پیپتینگ کمک کرده و به شما اطمینان می دهد که اندازه گیری ها و نتایج تست های شما همیشه سازگار و قابل اعتماد هستند!
چگونه می توان از این خطاها جلوگیری کرد؟
بیشتر افراد تنها با انواع خاصی از تکنیک های پیپتینگ کار می کنند. مثلا تعدادی از کاربران الیکوت های با تعداد بالا را با دقت بالا انجام می دهند و تعدادی دیگر عملکرد وزن سنجی میکروپیپت را به نحو احسن انجام می دهند. آنچه که مهم است این است که تنها راه حل رفع خطاهای عنوان شده و بهبود دقت پیپینگ، آموزش و انجام تمرین کافی می باشد.
منبع
Bitesizebio, top 5 Errors in Pipetting, https://bitesizebio.com/37880/top-5-errors-in-pipetting/
کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی و علاقمند به نویسندگی و ترجمه در حوزه علوم آزمایشگاهی، ژنتیک، علوم سلولی-مولکولی و تجهیزات آزمایشگاهی. مترجم زبان انگلیسی از سال ۱۳۹۰