اسم وب سایت از نام یک پزشک ایران باستانی بنام ثراتونا گرفته شده است. ثراتونا (thraetaona) (به زبان اوستایی) یا همان فریدون (یا آفریدون به زبان پارسی) نام اسطوره ای افسانه ای و کهن در تاریخ ایران باستان می باشد. بخش نخست “ثریته”, “ثری” به معنای سومین، سه است. ریشه نام، شاید به معنای دارنده سه قدرت و توانایی است که دربرگیرنده توان رزمی، سررشته داری از پزشکی و هنر افسونگری و جادوگری است.
فریدون در اوستا قهرمانی است که شخصیتی نیمه‌خدایی دارد و لقب او اژدهاکُش است. او پسر آبتین است. در یسنا هات ۹ بند 8–7، آمده است چون آبتین نفر دومی است که نوشابه هوم ساخته، این موهبت به او می‌رسد که پسری چون فریدون داشته باشد. بر پایه اوستا فریدون در وارنه زاده شده که با روستای ورکه در لاریجان طبرستان مطابقت یافته است. در منابع قدیم و متقدم، روستای ورکه لاریجان در طبرستان محل تولد فریدون نامیده شده است. پیروزی فریدون بر ضحاک او را به جایگاه پیروزمندترین مردمان (بعد از زرتشت) می‌رساند و مایه به دست آوردن بخشی از فره جمشید که گریخته است، می‌شود. در زامیاد یشت[1] اینگونه آمده است که فرّ شاهی که از جمشید گسسته بود به فریدون رسید.
از فریدون چندین بار در اوستا یاد شده است. نبرد بزرگ او در اوستا پیروزی در برابر اژدهایی سه سر و شش چشم به نام ضحاک است. در اوستا آمده است که در مرحله ای از تاریخ آریایی، سرنگونی شاه جمشید، (از سلسله شاهان جمشیدی) توسط ضحاک صورت می گیرد و چرخه دوم حماسی زمانی آغاز می شود که آریایی ها توسط ثرائتونا (فریدون در فارسی امروزی) که از نوادگان خاندان جمشید و بنابراین پیشدادیان بود از سلطه ضحاک بیگانه آزاد شدند. مانند جمشید، ثرائتونا در آثار ودا[2] ذکر شده است که در آنجا تریتا نامیده می شود. در جای دیگر او را تاریتانا می نامند. در هر دو سنت اوستایی و ودایی، او ارتباط نزدیکی با شفا و هیوما دارد. حکومت جمشیدی پیشرو اولین امپراتوری آریایی بود که در زمان پادشاه فریدون تأسیس شد، امپراتوری که شامل پادشاهی هایی از ترکیه امروزی در غرب تا شمال دره ایندوس در جنوب شرقی شد. بعد از استقرار حکومت، فریدون تصمیم گرفت امپراتوری گسترده خود را بین سه پسرش تقسیم کند. به پسر بزرگش تور، سرزمین های شرقی را به پایتختی توران داد. فریدون به پسرش ایرج، آیران و هند و پادشاهی غربی را که از ایران تا ترکیه شرقی امروزی امتداد داشت به پسرش سلم داد. وسعت امپراتوری آیران در دوران فریدون با فهرست شانزده ملت وندیداد مطابقت داشت.
از آنجایی که سرزمین های آیران و هند، گوهر امپراتوری و مقر قدرت آن بود، تور احساس می کرد که به عنوان پسر بزرگتر او را نادیده گرفته است. به محض اینکه فریدون پادشاهی خود را تقسیم کرد، تور حسود و جاه طلب سلم را متقاعد کرد تا در نقشه ای برای قتل ایرج به او بپیوندد. ایرج کشته شد اما همسر ایرج، منوچهر را باردار بود تا بعداً انتقام کشته شدن پدر را بگیرد. این دوره غم انگیز حکومت فریدون با روی کار آمدن منوچهر به پایان می رسد که برادران قاتل، سلم و تور، را می کشد و سر آنها را از تن جدا می کند. آخرین پادشاه پیشدادیان گرشاسپ بود که نه سال سلطنت کرد و درست قبل از حمله قریب الوقوع افراسیاب تورانی به آیران درگذشت.
شخصیت فریدون در ادبیات ایرانی علاوه بر پادشاهی با گونه‌ای جادوگری و پزشکی پیوستگی دارد و مورد پذیرش مردم بوده است. فریدون قدرت شکستن طلسم کاخ ضحاک را دارد. برای آزمایش فرزاندنش خود را به شکل اژدها درمی‌آورد. بر پایه آبان یشت یک کشتی‌ران به نام پااورو (Paurva) را به شکل کرکس به پرواز درمی‌آورد و مانع از فرود آمدن او تا سه روز و سه شب می‌شود که کشتی‌بان برای آناهید نذر قربانی می‌کند و دوباره به شکل انسان برمی گردد. وی همچنین دیوان مازندر را به گاو نری می‌بندد و آنها را تبدیل به سنگ می‌کند.
در نوشته‌های اوستایی نشانه‌های بسیاری پیداست که گویای احترام و حرمت ایرانیان برای طبابت فریدون است و او بعنوان اولین شفا دهنده (پزشک) در اوستا شناخته می‌شود. در یسنا آمده است که ویوانغوانت، پدر ییما (پادشاه جمشید) اولین کسی بود که آب هاومای سلامتی و شفابخش گیاهی را تهیه کرد. این سنت سرانجام به پدر زرتشت منتقل شد. در نقطه زمانی بین این دو رویداد، وندیداد[3]، تریتا (همچنین Thraetaona که به عنوان پادشاه افسانه ای پیشدادیان فریدون شناخته می شود) را به عنوان اولین پزشک کل نگر معرفی کرده است. طبق کتاب وندیداد در کتاب مقدس زرتشتی، اوستا، شاه فریدون ( Thraetaona یا Thrita) اولین پزشک جامع نگر بود. در کتاب وندیداد و کتاب اردیبهشت یشت آمده است که شفای جامع نگر زیر دسته گسترده تری از شفای ترمیمی است و شامل شفای همراه با نیکی و مراقبت، شفای همراه با عدالت، شفا توسط جراحی، شفا توسط گیاهان دارویی و شفا با مانترا بوده و جراحی و درمان‌های گیاهی تنها زمانی مؤثر بودند که با تلاوت مانترا همراه باشند، زیرا درمان‌هایی هستند که به دنبال شفای روح، ذهن و بدن هستند.
در بند ۱۳۱ از فروردین یشت، آمده است که برای از میان بردن گری، تب، آبگونه‌های چرکین گوناگون و آسیبهایی که از مار پدید آمد، فریدون ستوده می‌شود. در دینکرد هفتم از فریدون به عنوان پزشکی که دردها را راند نام برده می‌شود. طبری وی را نخستین کسی می‌داند که به طب و نجوم پرداخته است. برخی تعاویذ و افسون‌های نوشته شده به زبان پهلوی، پازند و پارسی در گذشته توسط زرتشتیان هند و ایران که به فریدون برای شفای امراض توسل می‌جستند نشانگر سابقه فریدون به عنوان یک طبیب در اذهان می‌باشد. پزشک بزرگی که در دانش پزشکی زرتشتی به نام «ثریت» است، در اساطیر ایرانی رزمنده و پزشک است و کسی است که در مخترع دانش پزشکی و کشنده روح خبیث است که انگره مینو[4] باشد، علاوه بر آن دهنده هوم و سازنده تریاق نیز هست. در فروردین‌یشت[5] فقره ۱۳۱ آمده است: «فروهر پاکدین، فریدون، از خاندان آبتین را میستاییم از برای ایستادگی بر پاد (ضد) گرمی و تب سرد. حمزه اصفهانی نیز گوید که فریدون افسونها و تریاق را از تنه افعی‌ها پدیدآورد، دانش پزشکی را بنیاد کرد؛ و رهنمون به گیاهان (داروها) شد که آفت و گزند را را از جانداران دور کند. ابوعلی بلعمی نیز می آورد که نخستین ملکی که به دانش ستاره‌شناسی اندر نگریست، افریدون بود و به دانش پزشکی نیز رنج برد و تریاک بزرگ را او بدست آورد.
در کتاب مقدس زرتشتیان آمده است که اهورامزدا، کاردی گوهرنشان به ثراتئونا عنایت کرد تا با آن عمل جراحی انجام دهد. قسمت هایی از این چاقو که برای جراحی استفاده می شد، از جنس طلا بود و برای جراحی و ضدعفونی کردن بهتر از آهن یا فولاد باستانی بود. همچنین در زمان فریدون، یک شماره مخصوص برای صلاحیت جراحان ایجاد شد و یک جراح شاگرد قبل از پذیرش به عنوان جراح شاغل باید سه عمل جراحی موفقیت آمیز انجام میداد. اگر سه بیمار به دست جراح می مردند، جراح دیگر نمی توانست عمل جراحی انجام دهد و در صورت نقض ممنوعیت، اتهام و مجازات وی، قتل عمدی بود.
در این دوران صدها و هزاران گیاه شفابخش توسط فریدون شناسایی شد و درمان‌هایی برای بیماری‌های متعددی یافت شدند که باعث مرگ نابهنگام می شدند. بعلاوه، در زمان وی، صدها و هزاران گیاه شفابخش (با محوریت گائوکرنا (گیاه سفید هاوما در وندیداد پهلوی)) شناسایی شدند.
پی نوشت
[1] زامیاد یشت، نامِ یکی از یشتهای اوستا کتابِ دینیِ مزدیسنا است
[2] وِدا (در زبان سانسکریت، به معنی دانش)، به نوشته‌های مذهبی ریشه گرفته از هند باستان گفته می‌شود. کتابهای ودا کهن‌ترین نوشته‌های مربوط به آریاییان و قدیمی‌ترین نوشته به زبان هند و اروپایی است که به زبان سانسکریت ودایی نوشته شده است. تاریخ نگارش وداها را در دوره‌ای بین سالهای ۱۷۵۰ و ۶۰۰ قبل از میلاد می‌دانند.
[3] وندیداد یکی از نسک‌های پنج‌گانه اوستای امروزی است
[4] در گاتاها اهورامزدا یگانه آفریدگار جهان مینوی و مادی است و سرچشمه همه نیکی‌ها و خوشی‌ها است در مقابل او آفریدگار و کننده بد وجود ندارد. انگره مینو یا خردِ خبیث که به تدریج اهریمن گردید -و زشتی‌های جهان از اوست- در برابر اهورامزدا نیست بلکه در مقابلِ سپنتا مینو است که اندیشه سپنتا است. چنانچه از یسنا ۴۴ بندِ هفت، یسنا ۳۱ بندِ سه و یسنا ۵۱ بندِ هفت بر می‌آید، سپنتا مینو نیروی نیکیِ اهورامزداست و نه خودِ او.
[5] فروردین یشت یکی از قسمت‌های اوستاست که در ستایش فروهر جوهر حیات یا فروشی هاست.